Tembang Dhandhanggula kanggo SMP kelas IX
Tembang Dhandhanggula kanggo SMP kelas IX
Dening Eko Hastuti
Tembang
Dhandhanggula iku salah sijine tembang Macapat kang kaemot ing Serat Wulangreh
anggitane Sri Pakubuwana IV, raja ing Surakarta. Panjenengane miyos/lair
tanggal 2 September 1768 lan seda yuswa 53 taun, ngepasi tanggal 2 Oktober
1820. Serat Wulangreh arupa tembang Macapat kang dumadi saka 13 pupuh, yaiku
Dhandhanggula, Kinanthi, Gambuh, Pangkur, Maskumambang, Megatruh, Durma,
Pocung, Mijil, Asmarandana, Sinom, Wirangrong, lan Girisa. Pupuh loro sing
pungkasan iku kalebu tembang Tengahan. Saben pupuh tembang, ngemot isi piwulang
utama, pitutur utawa pitedah kang pantes dadi tepa tuladha, dadi paugeran wong
ngaurip. Wulang reh saka tembung wulang tegese ajaran, dene reh asale saka
reh-rehan utawa bawahan. Dadi wulangreh mengku teges ajaran saka panguwasa
marang reh-rehan/bawahan. Ing wektu iki, bisa ditegesi piwulang kanggo
masarakat. Tembang Dhandhanggula isine bab cara milih guru utawa wigatine wong
nduweni kawruh/ilmu pengetahuan.
Pada 1
Pamedhare wasitaning ati,
cumantaka aniru Pujangga,
dhahat mudha ing batine.
Nanging kedah ginunggung,
datan weruh yen keh ngesemi,
ameksa angrumpaka,
basa kang kalantur,
tutur kang katula-tula,
tinalaten rinuruh kalawan ririh,
mrih padhanging sasmita.
Tegese tembung angel pada 1
pamedhare : anggone nglairake
wasitaning ati : niat/krenteg
cumantaka : kuwanen/kemendel
niru pujangga : nyonto pujangga (wong sing pinter nganggit buku/kitab)
dhahat mudha : enom banget/rumangsa bodho
kedah : kudu
ginunggung : dialem
datan wruh : ora ngerti
ngesemi : ngece
ameksa ngrumpaka : meksa nganggit senajan durung mampu
basa kang
kalantur : bisa kang keladuk/kurang
becik
tutur kang
katula-tula : kangelan olehe menehi
pitutur
tinalaten
rinuruh : yen ditlateni kanthi
sabar/sareh
kalawan ririh : lan lirih/alon
mrih padhanging
sasmita: supaya dadi nasehat kang cetha
Gancaran pada 1:
Piwulang iki sakawit niat niru kaya pujangga, senajan
ing batin aku rumangsa bodho, nanging kudu dialem, ora ngerti yen akeh sing
ngece, amarga meksa kang sejatine durung kuwat nglakoni, mula olehe ngripta
pitutur mau nganggo basa kang ora becik. Kabeh mau yen dilakoni kanthi sabar
lan alon, bisa gawe pituduh.
Pada 2
Sasmitaning ngaurip puniki,
mapan ewuh yen ora weruha,
tan jumeneng ing uripe,
akeh kang ngaku-aku,
pangrasane sampun udani,
tur durung wruh ing rasa,
rasa kang satuhu,
rasaning rasa punika,
upayanen darapon sampurna ugi,
ing kauripanira
Tegese tembung angel pada 2:
Sasmita : tandha/pralambang
ngaurip :wong urip
nora weruha : ora bisa mangerteni
tan jumeneng:
ora tentrem
ewuh : pakewuh
sampun udani:
wis ngerti
darapon : supaya
uninga : mangerteni
satuhu :
sejati
upayanen : ikhtiyara
darapon sampurna
: supaya sampurna
kauripannira : uripmu
Gancaran pada 2:
Pralambange urip kuwi ora bisa dimangerteni yen
sliramu ora paham pralambang mau. Wong kang kaya mangkono, uripe lan batine ora
bisa tentrem. Akeh kang padha ngaku-ngaku yen wis mudheng, tur durung duwe
rasa, rasa kang sejati. Mulane dadi wong amrih mangerteni rasa pangrasa kang
sejati supaya uripe sampurna.
Pada 3
Jroning Quran nggoning rasa yekti,
nanging ta pilih ingkang uninga,
kajaba lawan tuduhe,
nora kena den awur,
ing satemah nora pinanggih,
mundhak katalanjukan,
tedah sasar susur,
yen sira ajun waskita,
sampurnane sajroning badanireki
sira anggugurua
Tegese tembung angel pada 3:
rasa yekti: rasa
sejati
uninga :
dimangerteni
tuduhe : dhawuhe
sora kena : ora kena
den awur : diawur
satemah : banjur
katalanjukan : kleru tampa
sasar susur : kesasar
waskitha : ngati-ati/awas
badanireki : awakmu
Gancaran pada 3:
Menawa arep golek prakara sing bener iku dumunung ing Qur’an, nanging ora kabeh wong bisa paham
marang isine, mung wong tartamtu sing paham amarga wis oleh pituduh saka Gusti.
Benere lambang/isyarat ora kena dicampuradhuk, kudu dipilah-pilah, ora bakal
ana titik temune. Mulane, yen sliramu kepingin golek kasampurnaning urip, kudu
golek ngelmu/meguru.
Pada 4
Nanging yen sira
anggeguru kaki
Amiliha manungsa kang
nyata
Ingkang becik martabete
Sarta kang wruh ing
hukum
Kang ngibadah lan kang
ngirangi
Sokur oleh wong tapa
Ingkang wus amungkul
Tan mikir pawewehing
liyan
Iku pantes sira
guronana
Sartane
kawruhana
Tegese tembung angel pada 4:
sira : kowe
nggeguru : golek
guru
manungsa kang
nyata : wong sing bener
becik martabate
: dhuwur martabate/drajad
wruh ing kukum :
mangerteni hukum
tapa : semedi
amungkul : tekun/sregep
pantes sira
guronana : pantes kok guroni
kawruhana : koktiru
Gancaran pada 4:
Yen
sliramu arep golek guru, pilihen guru sing bener, yaiku guru kang dhuwur
martabate, sregep ngibadah lan manembah marang Gusti. Becik maneh yen oleh wong
sing seneng tapa, wis lerem atine, ora ngarep-arep piwalese liyan. Wong kang
kaya mangkono iku kang pantes kokguroni lan tirunen tumindake.
Pada 5
Lamun ana wong micareng ngelmi
tan mupakat ing patang prakara,
aja sira age-age,
anganggep nyatanipun,
saringana dipun baresih,
limbangen lan kang patang :
prakara rumuhun,
dalil qadis lan ijemak,
lan kijase papat iku salah siji,
ana-a kang mupakat
Tembung angel pada 5:
Lamun : yen
micareng ngelmi : micara ing ngelmu (ngomongake ilmu)
tan mupakat : ora kena ninggal
sira age-age : kowe
kesusu/enggal-enggal
anganggep nyatanipun : nganggep bener
saringana : disaring/dipilih
rumuhun : dhisik
dalil : pituduh
singgo wong Islam kanggo mutus prakara.
kadis : hukum Islam, Sunnah
Rassul, selain Al-Qur’an
ijemak : kesepakatan bab
salah siji hukum sing ora nglanggar Qur’an karo Kadis
kiyase : madhakake
sawijining kedadeyan karo kedadeyan sing wis ana nash-e
mupakat : maedahi/mupangati
Gancaran :
Yen arep golek ngelmu kudu nggatekake patang prakara,
yaiku dalil, kadis, ijmak, lan kiyas. Menawa ngelmu kasebut ora jumbuh karo
patang prakara iku, mula aja grusa-grusu disinaoni. Pilihen ngelmu kang bener
la nana mupangate.
Pada 6
Nora kena lamun den antepi,
yen ucula sing patang prakara,
nora enak legetane,
tan wurung tinggal wektu,
panganggepe wus angenggoki,
nora kudu sembah hyang,
wus salat kateng-sun,
banjure mbuwang sarengat,
batal haram nora nganggo den rawati,
bubrah sakehing tata
Tegese tembung angel:
nora kena lamun den antepi : ora
kena diantepi
yen ucula sing patang prakara : yen ora jumbuh karo patang prakara
nora enak legetane : ora usah ditampa
panganggepe : pangirane
mbuwang sarengat : ninggal aturan
bubrah sakehing tata : gawe rusak uripe.
Gancaran pada 6:
Menawa ngelmu kang ditampa orajumbuh karo parang
prakarakasebut, prayoga ora usah ditampa. Wong aja nganti lali manembah marang
Gusti. Yen nganti ora manembah, bakal ninggalake aturan agama, saengga ora kenal
endi sing halal lan sing haram, bakal rusak uripe.
Pada 7
Angel temen ing jaman samangkin
ingkang pantes kena ginuronan,
akeh wong jaya ngelmune,
lan arang ingkang manut,
yen wong ngelmu ingkang netepi,
ing panggawening sarak,
den arani luput,
nanging ta asenengan,
nora kena den wor kakarepaneki,
pancene parijangga
Tegese tembung angel pada 7:
temen : temenanan
samangkin : saiki
kena ginuronan: ke didadekake guru
panggawening sarak: tumindak sarak/nglanggar hukum
den uwor : dianggep padha
janmi : manungsa/wong
pepancene priyangga:pancen wong duwe panemu dhewe-dhewe
Gancaran pada 7:
Angel banget jaman iki golek wong sing patut ditiru. Akeh wong sing
tawa-tawa ngelmune ning ora padha gelem. Malah ana wong sing wis nglakoni
ngelmu mau jumbuh karo pranatan, malah dianggep luput. Saben wong duwe
panganggep dhewe-dhewe, ora kena dianggep padha. Wong iku kekarepane ora padha,
amarga duwe pepinginane wong beda-beda.
Pada 8
Ingkang lumrah ing mangsa puniki,
mapan guru ingkang golek sabat,
tuhu kuwalik karepe,
kang wus lumrah karuhun,
jaman kuna mapan si murid,
ingkang pada ngupaya,
kudu angguguru,
ing mengko iki ta nora,
Kyai Guru narutuk ngupaya murid,
dadiya kanthinira
Tegese tembung angel pada 8:
lumrah :
umum/wajar
golek sabat : murid
karuhun :
jaman mbiyen
ngupaya :
golek
kudu anggeguru: kudu sinau
naruthuk :
nggolek
dadiya kanthinira: kang dikarepake
Gancaran pada 8:
Ing
jaman saiki, wis dadi padatan (lumrah/umum), guru sing golek murid, beda ing
jaman biyen, murid sing golek guru. Pancen keprungu saru wong guru kok nggoleki
murid. Nanging kabeh mau amarga kagawa wolak-waliking jaman. Kabeh mau kanggo
cekelan wong golek ngelmu kaya kang dikarepake.
Pokok-Pokok Isi tembang Dhandhanggula pada 1-8:
- Kuwanen medharake pitutur supaya dialem. Kamangka sejatine durung kuwat olehe nglakoni nanging kuwanen menehi pitutur. Senajan akeh sing maido lan ngisin-isini, nanging kanthi sabar lan tlaten wusana bisa dadi pitutur kang cetha.
- Wong kang ora bisa mangerteni pralambange urip, batineora bakal tentrem. Akeh wong kang ngaku-aku wis paham bab pralambang urip, kamangka sejatine durung ngerti apa-apa. Mula dhewe kudu ngerti pralambang supaya tentrem uripe.
- Yen arep nyinau prakara kang bener, goleka saka sumber Al-Qur’an. Ora kabeh wong paham isine Al-Qur’an kejaba sing wis oleh pituduh. Mula ora kena ngawur olehe anggone nyinaoni. Supaya uripmu sampurna, mula kudu maguru kanthi cara kang bener.
- Yen arep meguru, pilihen guru kang dhuwur martabate, paham kukum agama, sregep ngibadah, gelem prihatin, lan ikhlas tanpa pamrih.
- Yen luru ngelmu pilihen kang adhedhasar patang perkara, yaiku dalil, kadis, ijemak, lan kiyas. Luru ngelmu kudu ngati-ati aja grusa-grusu, supaya ngelmu sing disinaoni kuwi bener la nana mupangate.
- Manungsa duwe kuwajiban manembah marang Gusti Allah. Wong kang ninggalake syariat agama, banjur ora bisa mbedakake endi kang halal lan karam. Manungsa kang ora gelem manembah marang Gusti Allah uripe bakal rusak.
- Jaman saiki angel banget luru wong kang bisa diguroni. Akeh wong kang nawakake ngelmu, nanging arang kang gelem nampa. Ana kang nglakoni ngelmu manut pranatan nanging malah dianggep luput. Awit saben pawongan duwe panemu dhewe-dhewe marang sawijining ngelmu.
- Jaman saiki wis lumrah yen guru kang mrana-mrene luru murid. Jaman biyen, murid kang luru guru. Iki pratandha anane owah-owahan, wolak-waliking jaman.
Komentar ini telah dihapus oleh pengarang.
BalasHapusAyo dipost maneh komentarmu, mbak Putri!
HapusMateri wonten blog niku sampun lengkap, saged kagem belajar, gampil dipunmangertosi amargi dipunjelasaken kanthi cetha.
BalasHapusYa, alhamdulillah yen ngono. Muga-muga sinaumu dadi luwih lancar lan gampang anggone mangerteni bab tembang Dhandhanggula. Nuwun.
HapusNaura Salsabila Firdaus (9E/22)
BalasHapusMateri tembang Dhandhanggula iki dipunjlentrehake kanthi cetha lan gampang dipunngertosi. Tembung-tembung angel kang uwis dipunartikake lan gancaran tembang saben pada nggampilaken kula anggone ngertosi lan mahami isi tembang Dhandhanggula ing saben padane.
Matur nuwun, mbak Naura, tanggapanmu apik. Basamu yang wis lancar lan alus, mung tembung kang (ingkang), uwis (sampun).
HapusSyafira Auliya A (IX E -32)
BalasHapusblog memetri basa puniki
isinipun jangkep sanget, basanipun gampil dipunpahami wiwit saking pangertosan tembung tembung sisah lan pokok pokok isi saking tembang dhandanggula kasebat , blog puniki nggampilaken sanget kula lebet sinau
Ya,mbak Syafira, matur nuwun. Semangat ya olehe sinau, muga-muga sukses. Amin
HapusGemitang Rizki IXA/16
BalasHapusMateri wonten blok memudahkan kula kagem sinau bab dhandhang gula. Tembung angel kang sampun di tegeshi gampil aken kula belajar bab niki.
Ya, mas Gemintang, alhamdulillah. Ayo sing greged olehe sinau basa Jawa!
HapusAprilian Alva Priandaru
BalasHapusIXB/04
Materi Wonten Blok sampun jangkep sanget. Wonten tembung ewet, arti tembung ewet, gancaran tembang, kaliyan isi pokok pokok tembang. Kula dados saget mangertosi isi tembang Dhandhanggula. Maturnuwun bu.....
Oh ya, mas Alva, matur nuwun. Semangat ya, ben bijimu apik kaya kelas 7 biyen hehe..
HapusHelga Andika Arya Zakwan
BalasHapusIX D/18
meteri wonten blog ngrencangi sanget kula kangge sinau , menghapalkan, lan ngrencangi ngerjakaken ayahan kula. wonten ngriki ugi wonten Tembung Angel lan Tegesane , dados kula angsal kalih gampil sumerep sedaya ingkang wonten ing blog puniki.
Ya, semangat Helga olehmu nyinau basa Jawa ben bisa matur kanthi basa kang apik lan alus!
HapusKaliyan maos blog puniki kula dados ngertos bab Tembang Dhandanggula lan isi saking Tembang Dhandanggula, seratanipun rapi sanget kalih tanda waos ingkang kantenan. Matur nuwun bu eko sampun ndamel blog puniki blog puniki manfaat sanget kangge sinten wae.
BalasHapusNama : Haanii Salmaa Rofi'ah
BalasHapusNo : 10
Kelas : IX B
Materi saking blog dhandhanggula sampun jangkep, kantenan, lan runtut mila gampil dipunpahami kangge ngrencangi proses pasinaon. Amargi sampun dipunjangkepi kaliyan sejarah dhandhanggula, tembung angel, artos tembung angel, gancaran, lan pokok pokok isi criyos. Maturnuwun Bu Eko
Nama :Novanda vicco Prasetyo
BalasHapusKelas:IX B
No : 21
Materi saking blog dhandhanggula sampun jangkep.Wonten tembung sisah wonten saben bait lan sampun wonten artosaken. wonten ugi pokok pokok isine tembang . dados kula saged mangertosi materi dhandhanggula kalih gampil
Maturnuwun bu eko
Nama : Friskayla Khansa Nazhura
BalasHapusKelas : IX C
Presensi : 12
Blog memetri basa jawa niki sampun jangkep, tembung tembung angel sampun dipunartosaken lan gancaran tembang saben pada ugi sampun jangkep, mula kula gampil mangertosi materi tembang Dhandhanggula puniki,
Maturnuwun Bu Eko...
Balqis Khairunnisa ( IXE/05 )
BalasHapusmateri ing lebeting blog menika sampun nyakup materi bab tembang Dhandhangula, sampun wonten tembung -tembung angel lan artinipun , gancaran, lan pokok -pokok isi tembang Dhandhangula ingkang nggampilaken kagem sinau
Nama : Naura Dinda Aisiyah
BalasHapusKelas/ No Presensi : IX C/ 23
Materi bab Tembang Dhandhanggula wonten blog menika lengkap sanget. Kula dados kagungan referensi tambahan kagem sinau. Materi menika ugi gampil dipahami. Matur nuwun sanget Bu Eko.
rezkia caesa anindita IXA/28 meteri ingkang wonten ing blok gampil dipunpahami mila kula saged ngagem blok menika dados bahan referensi.
BalasHapusSarah Pritalika Aldianova (IX A / 29)
BalasHapusmateri bab Dhandanggula menika gampil dipunpahami kangge dipunsinaoni. Wonten ugi materi tembung angel lan gancaran ingkang jangkep sanget lebeting blog menika]. Kula keparing mangertosi materi ingkang bu Eko paringaken. Matur nuwun bu Eko
Alifia Meyta Zurdyakirana ( IX D / 03 )
BalasHapusPiwulang ingkang dipun jlentrehaken wonten blog menika sampun pepak sanget, inggih menika njlentrehaken maneka warni tembang macapat, isinipun tembang Dhandhanggula, tembung ingkang ewet lan njlentrehaken gancaran tembang ing saben pada. Blog punika, ugi mbiyantu anggenipun kula nyinaoni piwulang babagan tembang dhandanggula.
Sakura Yelise Meara (IX E/28)
BalasHapusMateri ing blog iki lengkap banget, wiwit saking tembung angel lan artine ing pada 1 tekan 8, gancaran ing pada 1 tekan 8, lan pokok-pokok isi tembang dhandhanggula. Blog memetri basa jawa iki nggampilaken sanget kagem para siswa kangge nyinaoni bab dhandhanggula, saengga para siswa saged langkung ngertosi materi bab dhandhanggula.
Blog ngengingi dhandhanggula puniki maringaken kathah manfaat supados saged nggampilaken kula kangge ngertos bab dhandhanggula puniki. Wonten pokok-pokok isi, gancaran, lan tembung ewet ingkang nggampilaken lebet sinau bab dhandhanggula.
BalasHapusNama : Gita Savarina Sugiyanti
BalasHapusKelas : IX A / 18
Materi Dhandanggula ingkang sampun dituangake ing blog menika sampun jangkep sanget kangge sinau lan isi saking materi gampil dipunmangertosi amargi sampun dipunjlentrehake kanthi cetha saking pada 1-8 tembang Dhandanggula.
Nama : Almira Laiqa Nafi'
BalasHapusKelas : IX A
No Presensi : 3
Blog dhandanggula puniki sampun jangkep lan cetha.Ing blog puniki ugi dijlentrehaken tembung ewet lan gancaran.Wontenipun blog puniki gampilaken kangge sinau lan migunani sanget kangge kula lan sedaya. Matur nuwun Bu Eko.
Nama : Aska Maulana Sakti Saputra
BalasHapusKelas : IX A
Presensi : 5
Materi Saka Blog Dhandanggula sampun jangkep lan cetha kangge Sinau lan isi materi dipunmangertosi amargi
Sampun dipunjlentrehake pada 1-8
Maulana Agung Pratama IX A/24
BalasHapusMateri wonten blog niki sampun jangkep lan saged kula mangertosi.Kula saged mangertosi tegese saka Tembung angel tembang Dhandhanggula. Kula uga saged Sinau ngangge blog ingkang didamel Bu Eko
Nama:Azka Naufal Fadhila
BalasHapusKelas:IX A
Presensi:7
Materi basa Jawi bab tembang Dhandanggula sampun jangkep,Wiwit temang angel lan artine,gancaran lan pokok cerita blog Basa Jawi Niki saged ngampillaken Kula Sinau bab materi basa Jawi bab Tembang Dhandanggula
Nama: Cattra Ziven Safaroz Adicandra
BalasHapusKelas : IX A
Presensi: 10
Materi saking Blog Dhandanggula sampunjangkep kan cetha. Kula saged sinau Tembung angel pada 1-8.
Najwa Dyah Ravella (IXE/20)
BalasHapusmateri dhandhanggula niki saged dimagertosi. Padanipun tembang dhandhanggula dipunjlantrahaken kanthi cetha lan basanipun saged dipunpahami saking pokok-pokok isi tembang dhandhanggula kasebat. Blog niki sampun saget dipunsinau.
Annisa Naila Rizqia /03 / IXE
BalasHapusMateri ingkang diparingi wonten blog niki sampun lengkap lan saget dipunmangertosi. Maturnuwun kagem Bu Eko sampun damel blog kangge sinau, dados daget kagem sinau ingkang gampil.
Intan Putri Melati/16/IXC
BalasHapusMateri tembang dhandanggula ingkang wonten blog niki sampun jangkep lan cetha, kangge sinau dados gampil. Tembung-tembung angel ingkang wonten tembang dhandanggula punika sampun enten tegesane mula luwih gampil dimangertos.
Nama : Dzakiyah Rafifah A
BalasHapusNo. : 11
Kelas. : IX C
Materi tembang pupuh dhandhanggula wonten blog menika sampun jangkep. Basanipun ingkang gampil dimengerti wiwit saking tembung angel , gancaran lan pokok pokok isi saben pada ingkang sanget gampilaken anggenipun sinau.
Nama : Kirana Aisyiyah Saraswati
BalasHapusPresensi : 19
Kelas : IXG
Materi dhandanggula wonten blog punika sampun komplit kaliyan gampil dipunpahami.
Maturnuwun kagem Bu Eko ingkang sampun damel blog menika ndamelaken kula saged mangertosi materi dhandanggula kantos langkung cetha.
Nama: Achmad Abdullah Faqih
BalasHapusKelas/No. Presensi: IXC/01
Blog memetri basa jawa punika sampun jangkep, tembung-tembung
ingkang ewet sampun dipunartosaken kalih gancaran saking tembang Dhandhanggula saben pada ugi sampun jangkep. Kula gampil mangertosi materi tembang Dhandhanggula puniki,
Maturnuwun sanget Bu Eko...🙏
Nama: Athiyya Rahma
BalasHapusKelas: lX D
No. presensi: 08
Saking materi wonten blog menika, Kulo saget mangertosi tegesanipun tembang ingkang kulo mboten mangertos, isinipun tembang dhandanggula kaliyan amanatipun wonten tembang dhandanggula, materi menika sampun jangkep dados saget kangge sinau tembang dhandanggula kangge Kulo kaliyan rencang-rencang.
Saking materi wonten blog menika, kula saget mempelajari bab dhandanggula dados gampil kaliyan materi sing gampang di mengerti, jelas lan gampil kangge sinau.
BalasHapusBlog bab dhandhanggula puniki ngrencangi sanget lebet sinau tembang. Kalih ngertos patokanipun , dados langkung gampil kangge ndamel tembang.
BalasHapus