Tembang Dhandhanggula kanggo SMP kelas IX

 

Tembang Dhandhanggula kanggo SMP kelas IX

Dening Eko Hastuti

 

Tembang Dhandhanggula

Tembang Dhandhanggula iku salah sijine tembang Macapat kang kaemot ing Serat Wulangreh anggitane Sri Pakubuwana IV, raja ing Surakarta. Panjenengane miyos/lair tanggal 2 September 1768 lan seda yuswa 53 taun, ngepasi tanggal 2 Oktober 1820. Serat Wulangreh arupa tembang Macapat kang dumadi saka 13 pupuh, yaiku Dhandhanggula, Kinanthi, Gambuh, Pangkur, Maskumambang, Megatruh, Durma, Pocung, Mijil, Asmarandana, Sinom, Wirangrong, lan Girisa. Pupuh loro sing pungkasan iku kalebu tembang Tengahan. Saben pupuh tembang, ngemot isi piwulang utama, pitutur utawa pitedah kang pantes dadi tepa tuladha, dadi paugeran wong ngaurip. Wulang reh saka tembung wulang tegese ajaran, dene reh asale saka reh-rehan utawa bawahan. Dadi wulangreh mengku teges ajaran saka panguwasa marang reh-rehan/bawahan. Ing wektu iki, bisa ditegesi piwulang kanggo masarakat. Tembang Dhandhanggula isine bab cara milih guru utawa wigatine wong nduweni kawruh/ilmu pengetahuan.

Pada 1

Pamedhare wasitaning ati,
cumantaka aniru Pujangga,
dhahat mudha ing batine.
Nanging kedah ginunggung,
datan weruh yen keh ngesemi,
ameksa angrumpaka,

basa kang kalantur,
tutur kang katula-tula,
tinalaten rinuruh kalawan ririh,
mrih padhanging sasmita.

 

Tegese tembung angel pada 1

pamedhare      : anggone nglairake

wasitaning ati : niat/krenteg

cumantaka      : kuwanen/kemendel

niru pujangga  : nyonto pujangga (wong sing pinter nganggit buku/kitab)

dhahat mudha : enom banget/rumangsa bodho

kedah              : kudu

ginunggung     : dialem

datan wruh      : ora ngerti

ngesemi          : ngece

ameksa ngrumpaka     : meksa nganggit senajan durung mampu

basa kang kalantur      : bisa kang keladuk/kurang becik

tutur kang katula-tula : kangelan olehe menehi pitutur

tinalaten rinuruh         : yen ditlateni kanthi sabar/sareh

kalawan ririh              : lan lirih/alon

mrih padhanging sasmita: supaya dadi nasehat kang cetha

Gancaran pada 1:

Piwulang iki sakawit niat niru kaya pujangga, senajan ing batin aku rumangsa bodho, nanging kudu dialem, ora ngerti yen akeh sing ngece, amarga meksa kang sejatine durung kuwat nglakoni, mula olehe ngripta pitutur mau nganggo basa kang ora becik. Kabeh mau yen dilakoni kanthi sabar lan alon, bisa gawe pituduh.

Pada 2

Sasmitaning ngaurip puniki,
mapan ewuh yen ora weruha,
tan jumeneng ing uripe,
akeh kang ngaku-aku,
pangrasane sampun udani,
tur durung wruh ing rasa,

rasa kang satuhu,
rasaning rasa punika,
upayanen darapon sampurna ugi,
ing kauripanira

 

Tegese tembung angel pada 2:

Sasmita        : tandha/pralambang

ngaurip        :wong urip

nora weruha  : ora bisa mangerteni

tan jumeneng: ora tentrem

ewuh             : pakewuh

sampun udani: wis ngerti

darapon         : supaya

uninga           : mangerteni

satuhu            :  sejati

upayanen       : ikhtiyara

darapon sampurna : supaya sampurna

kauripannira     : uripmu

 

Gancaran pada 2:

Pralambange urip kuwi ora bisa dimangerteni yen sliramu ora paham pralambang mau. Wong kang kaya mangkono, uripe lan batine ora bisa tentrem. Akeh kang padha ngaku-ngaku yen wis mudheng, tur durung duwe rasa, rasa kang sejati. Mulane dadi wong amrih mangerteni rasa pangrasa kang sejati supaya uripe sampurna.

 

Pada 3

Jroning Quran nggoning rasa yekti,
nanging ta pilih ingkang uninga,
kajaba lawan tuduhe,
nora kena den awur,
ing satemah nora pinanggih,
mundhak katalanjukan,
tedah sasar susur,
yen sira ajun waskita,
sampurnane sajroning badanireki
sira anggugu
rua

Tegese tembung angel pada 3:

rasa yekti: rasa sejati

uninga : dimangerteni

tuduhe             : dhawuhe

sora kena         : ora kena

den awur         : diawur

satemah           : banjur

katalanjukan   : kleru tampa

sasar susur      : kesasar

waskitha          : ngati-ati/awas

badanireki       : awakmu

 

Gancaran pada 3:

Menawa arep golek prakara sing bener iku dumunung  ing Qur’an, nanging ora kabeh wong bisa paham marang isine, mung wong tartamtu sing paham amarga wis oleh pituduh saka Gusti. Benere lambang/isyarat ora kena dicampuradhuk, kudu dipilah-pilah, ora bakal ana titik temune. Mulane, yen sliramu kepingin golek kasampurnaning urip, kudu golek ngelmu/meguru.

 

Pada 4

Nanging yen sira anggeguru kaki

Amiliha manungsa kang nyata

Ingkang becik martabete

Sarta kang wruh ing hukum

Kang ngibadah lan kang ngirangi

Sokur oleh wong tapa

Ingkang wus amungkul

Tan mikir pawewehing liyan

Iku pantes sira guronana

Sartane kawruhana

Tegese tembung angel pada 4:

sira      : kowe

nggeguru : golek guru

manungsa kang nyata : wong sing bener

becik martabate : dhuwur martabate/drajad

wruh ing kukum : mangerteni hukum

tapa : semedi

amungkul        : tekun/sregep

pantes sira guronana : pantes kok guroni

kawruhana      : koktiru

 

Gancaran pada 4:

Yen sliramu arep golek guru, pilihen guru sing bener, yaiku guru kang dhuwur martabate, sregep ngibadah lan manembah marang Gusti. Becik maneh yen oleh wong sing seneng tapa, wis lerem atine, ora ngarep-arep piwalese liyan. Wong kang kaya mangkono iku kang pantes kokguroni lan tirunen tumindake.

Pada 5

Lamun ana wong micareng ngelmi
tan mupakat ing patang prakara,
aja sira age-age,
anganggep nyatanipun,
saringana dipun baresih,
limbangen lan kang patang :
prakara rumuhun,
dalil qadis lan ijemak,
lan kijase papat iku salah siji,
ana-a kang mupakat

Tembung angel pada 5:

Lamun             : yen

micareng ngelmi : micara ing ngelmu (ngomongake ilmu)

tan mupakat    : ora kena ninggal

sira age-age    : kowe kesusu/enggal-enggal

anganggep nyatanipun : nganggep bener

saringana        : disaring/dipilih

rumuhun         : dhisik

dalil                 : pituduh singgo wong Islam kanggo mutus prakara.

kadis               : hukum Islam, Sunnah Rassul, selain Al-Qur’an

ijemak             : kesepakatan bab salah siji hukum sing ora nglanggar Qur’an karo Kadis

kiyase              : madhakake sawijining kedadeyan karo kedadeyan sing wis ana nash-e

mupakat          : maedahi/mupangati

 

Gancaran :

Yen arep golek ngelmu kudu nggatekake patang prakara, yaiku dalil, kadis, ijmak, lan kiyas. Menawa ngelmu kasebut ora jumbuh karo patang prakara iku, mula aja grusa-grusu disinaoni. Pilihen ngelmu kang bener la nana mupangate.

 

Pada 6

Nora kena lamun den antepi,
yen ucula sing patang prakara,
nora enak legetane,
tan wurung tinggal wektu,
panganggepe wus angenggoki,
nora kudu sembah hyang,
wus salat kateng-sun,
banjure mbuwang sarengat,
batal haram nora nganggo den rawati,
bubrah sakehing tata

 

Tegese tembung angel:

nora kena lamun den antepi   : ora kena diantepi

yen ucula sing patang prakara : yen ora jumbuh karo patang prakara

nora enak legetane : ora usah ditampa

panganggepe   : pangirane

mbuwang sarengat : ninggal aturan

bubrah sakehing tata : gawe rusak uripe.

 

Gancaran pada 6:

Menawa ngelmu kang ditampa orajumbuh karo parang prakarakasebut, prayoga ora usah ditampa. Wong aja nganti lali manembah marang Gusti. Yen nganti ora manembah, bakal ninggalake aturan agama, saengga ora kenal endi sing halal lan sing haram, bakal rusak uripe.

Pada 7

Angel temen ing jaman samangkin
ingkang pantes kena ginuronan,
akeh wong jaya ngelmune,
lan arang ingkang manut,
yen wong ngelmu ingkang netepi,
ing panggawening sarak,
den arani luput,
nanging ta asenengan,
nora kena den wor kakarepaneki,
pancene parijangga

Tegese tembung angel pada 7:

temen : temenanan

samangkin      : saiki

kena ginuronan: ke didadekake guru

panggawening sarak: tumindak sarak/nglanggar hukum

den uwor         : dianggep padha

janmi               : manungsa/wong

pepancene priyangga:pancen wong duwe panemu dhewe-dhewe

Gancaran pada 7:

Angel banget jaman iki golek wong sing patut ditiru. Akeh wong sing tawa-tawa ngelmune ning ora padha gelem. Malah ana wong sing wis nglakoni ngelmu mau jumbuh karo pranatan, malah dianggep luput. Saben wong duwe panganggep dhewe-dhewe, ora kena dianggep padha. Wong iku kekarepane ora padha, amarga duwe pepinginane wong beda-beda.

 

Pada 8

Ingkang lumrah ing mangsa puniki,
mapan guru ingkang golek sabat,
tuhu kuwalik karepe,
kang wus lumrah karuhun,
jaman kuna mapan si murid,
ingkang pada ngupaya,
kudu angguguru,
ing mengko iki ta nora,
Kyai Guru narutuk ngupaya murid,
dadiya kanthinira

Tegese tembung angel pada 8:

lumrah            : umum/wajar

golek sabat      :  murid

karuhun           : jaman mbiyen

ngupaya          : golek

kudu anggeguru: kudu sinau

naruthuk          : nggolek

dadiya kanthinira: kang dikarepake

 

Gancaran pada 8:

Ing jaman saiki, wis dadi padatan (lumrah/umum), guru sing golek murid, beda ing jaman biyen, murid sing golek guru. Pancen keprungu saru wong guru kok nggoleki murid. Nanging kabeh mau amarga kagawa wolak-waliking jaman. Kabeh mau kanggo cekelan wong golek ngelmu kaya kang dikarepake.

Pokok-Pokok Isi tembang Dhandhanggula pada 1-8:

Tembang Macapat

  1. Kuwanen medharake pitutur supaya dialem. Kamangka sejatine durung kuwat olehe nglakoni nanging kuwanen menehi pitutur. Senajan akeh sing maido lan ngisin-isini, nanging kanthi sabar lan tlaten wusana bisa dadi pitutur kang cetha.
  2. Wong kang ora bisa mangerteni pralambange urip, batineora bakal tentrem. Akeh wong kang ngaku-aku wis paham bab pralambang urip, kamangka sejatine durung ngerti apa-apa. Mula dhewe kudu ngerti pralambang supaya tentrem uripe.
  3. Yen arep nyinau prakara kang bener, goleka saka sumber Al-Qur’an. Ora kabeh wong paham isine Al-Qur’an kejaba sing wis oleh pituduh. Mula ora kena ngawur olehe anggone nyinaoni. Supaya uripmu sampurna, mula kudu maguru kanthi cara kang bener.
  4. Yen arep meguru, pilihen guru kang dhuwur martabate, paham kukum agama, sregep ngibadah, gelem prihatin, lan ikhlas tanpa pamrih.
  5. Yen luru ngelmu pilihen kang adhedhasar patang perkara, yaiku dalil, kadis, ijemak, lan kiyas. Luru ngelmu kudu ngati-ati aja grusa-grusu, supaya ngelmu sing disinaoni kuwi bener la nana mupangate.
  6. Manungsa duwe kuwajiban manembah marang Gusti Allah. Wong kang ninggalake syariat agama, banjur ora bisa mbedakake endi kang halal lan karam. Manungsa kang ora gelem manembah marang Gusti Allah uripe bakal rusak.
  7. Jaman saiki angel banget luru wong kang bisa diguroni. Akeh wong kang nawakake ngelmu, nanging arang kang gelem nampa. Ana kang nglakoni ngelmu manut pranatan nanging malah dianggep luput. Awit saben pawongan duwe panemu dhewe-dhewe marang sawijining ngelmu.
  8. Jaman saiki wis lumrah yen guru kang mrana-mrene luru murid. Jaman biyen, murid kang luru guru. Iki pratandha anane owah-owahan, wolak-waliking jaman.

 

Komentar

  1. Komentar ini telah dihapus oleh pengarang.

    BalasHapus
  2. Materi wonten blog niku sampun lengkap, saged kagem belajar, gampil dipunmangertosi amargi dipunjelasaken kanthi cetha.

    BalasHapus
    Balasan
    1. Ya, alhamdulillah yen ngono. Muga-muga sinaumu dadi luwih lancar lan gampang anggone mangerteni bab tembang Dhandhanggula. Nuwun.

      Hapus
  3. Naura Salsabila Firdaus (9E/22)
    Materi tembang Dhandhanggula iki dipunjlentrehake kanthi cetha lan gampang dipunngertosi. Tembung-tembung angel kang uwis dipunartikake lan gancaran tembang saben pada nggampilaken kula anggone ngertosi lan mahami isi tembang Dhandhanggula ing saben padane.

    BalasHapus
    Balasan
    1. Matur nuwun, mbak Naura, tanggapanmu apik. Basamu yang wis lancar lan alus, mung tembung kang (ingkang), uwis (sampun).

      Hapus
  4. Syafira Auliya A (IX E -32)
    blog memetri basa puniki
    isinipun jangkep sanget, basanipun gampil dipunpahami wiwit saking pangertosan tembung tembung sisah lan pokok pokok isi saking tembang dhandanggula kasebat , blog puniki nggampilaken sanget kula lebet sinau

    BalasHapus
    Balasan
    1. Ya,mbak Syafira, matur nuwun. Semangat ya olehe sinau, muga-muga sukses. Amin

      Hapus
  5. Gemitang Rizki IXA/16
    Materi wonten blok memudahkan kula kagem sinau bab dhandhang gula. Tembung angel kang sampun di tegeshi gampil aken kula belajar bab niki.

    BalasHapus
    Balasan
    1. Ya, mas Gemintang, alhamdulillah. Ayo sing greged olehe sinau basa Jawa!

      Hapus
  6. Aprilian Alva Priandaru
    IXB/04
    Materi Wonten Blok sampun jangkep sanget. Wonten tembung ewet, arti tembung ewet, gancaran tembang, kaliyan isi pokok pokok tembang. Kula dados saget mangertosi isi tembang Dhandhanggula. Maturnuwun bu.....

    BalasHapus
    Balasan
    1. Oh ya, mas Alva, matur nuwun. Semangat ya, ben bijimu apik kaya kelas 7 biyen hehe..

      Hapus
  7. Helga Andika Arya Zakwan
    IX D/18
    meteri wonten blog ngrencangi sanget kula kangge sinau , menghapalkan, lan ngrencangi ngerjakaken ayahan kula. wonten ngriki ugi wonten Tembung Angel lan Tegesane , dados kula angsal kalih gampil sumerep sedaya ingkang wonten ing blog puniki.

    BalasHapus
    Balasan
    1. Ya, semangat Helga olehmu nyinau basa Jawa ben bisa matur kanthi basa kang apik lan alus!

      Hapus
  8. Kaliyan maos blog puniki kula dados ngertos bab Tembang Dhandanggula lan isi saking Tembang Dhandanggula, seratanipun rapi sanget kalih tanda waos ingkang kantenan. Matur nuwun bu eko sampun ndamel blog puniki blog puniki manfaat sanget kangge sinten wae.

    BalasHapus
  9. Nama : Haanii Salmaa Rofi'ah
    No : 10
    Kelas : IX B

    Materi saking blog dhandhanggula sampun jangkep, kantenan, lan runtut mila gampil dipunpahami kangge ngrencangi proses pasinaon. Amargi sampun dipunjangkepi kaliyan sejarah dhandhanggula, tembung angel, artos tembung angel, gancaran, lan pokok pokok isi criyos. Maturnuwun Bu Eko

    BalasHapus
  10. Nama :Novanda vicco Prasetyo
    Kelas:IX B
    No : 21

    Materi saking blog dhandhanggula sampun jangkep.Wonten tembung sisah wonten saben bait lan sampun wonten artosaken. wonten ugi pokok pokok isine tembang . dados kula saged mangertosi materi dhandhanggula kalih gampil
    Maturnuwun bu eko

    BalasHapus
  11. Nama : Friskayla Khansa Nazhura
    Kelas : IX C
    Presensi : 12

    Blog memetri basa jawa niki sampun jangkep, tembung tembung angel sampun dipunartosaken lan gancaran tembang saben pada ugi sampun jangkep, mula kula gampil mangertosi materi tembang Dhandhanggula puniki,
    Maturnuwun Bu Eko...

    BalasHapus
  12. Balqis Khairunnisa ( IXE/05 )
    materi ing lebeting blog menika sampun nyakup materi bab tembang Dhandhangula, sampun wonten tembung -tembung angel lan artinipun , gancaran, lan pokok -pokok isi tembang Dhandhangula ingkang nggampilaken kagem sinau

    BalasHapus
  13. Nama : Naura Dinda Aisiyah
    Kelas/ No Presensi : IX C/ 23

    Materi bab Tembang Dhandhanggula wonten blog menika lengkap sanget. Kula dados kagungan referensi tambahan kagem sinau. Materi menika ugi gampil dipahami. Matur nuwun sanget Bu Eko.

    BalasHapus
  14. rezkia caesa anindita IXA/28 meteri ingkang wonten ing blok gampil dipunpahami mila kula saged ngagem blok menika dados bahan referensi.

    BalasHapus
  15. Sarah Pritalika Aldianova (IX A / 29)
    materi bab Dhandanggula menika gampil dipunpahami kangge dipunsinaoni. Wonten ugi materi tembung angel lan gancaran ingkang jangkep sanget lebeting blog menika]. Kula keparing mangertosi materi ingkang bu Eko paringaken. Matur nuwun bu Eko

    BalasHapus
  16. Alifia Meyta Zurdyakirana ( IX D / 03 )
    Piwulang ingkang dipun jlentrehaken wonten blog menika sampun pepak sanget, inggih menika njlentrehaken maneka warni tembang macapat, isinipun tembang Dhandhanggula, tembung ingkang ewet lan njlentrehaken gancaran tembang ing saben pada. Blog punika, ugi mbiyantu anggenipun kula nyinaoni piwulang babagan tembang dhandanggula.

    BalasHapus
  17. Sakura Yelise Meara (IX E/28)
    Materi ing blog iki lengkap banget, wiwit saking tembung angel lan artine ing pada 1 tekan 8, gancaran ing pada 1 tekan 8, lan pokok-pokok isi tembang dhandhanggula. Blog memetri basa jawa iki nggampilaken sanget kagem para siswa kangge nyinaoni bab dhandhanggula, saengga para siswa saged langkung ngertosi materi bab dhandhanggula.

    BalasHapus
  18. Blog ngengingi dhandhanggula puniki maringaken kathah manfaat supados saged nggampilaken kula kangge ngertos bab dhandhanggula puniki. Wonten pokok-pokok isi, gancaran, lan tembung ewet ingkang nggampilaken lebet sinau bab dhandhanggula.

    BalasHapus
  19. Nama : Gita Savarina Sugiyanti
    Kelas : IX A / 18

    Materi Dhandanggula ingkang sampun dituangake ing blog menika sampun jangkep sanget kangge sinau lan isi saking materi gampil dipunmangertosi amargi sampun dipunjlentrehake kanthi cetha saking pada 1-8 tembang Dhandanggula.

    BalasHapus
  20. Nama : Almira Laiqa Nafi'
    Kelas : IX A
    No Presensi : 3

    Blog dhandanggula puniki sampun jangkep lan cetha.Ing blog puniki ugi dijlentrehaken tembung ewet lan gancaran.Wontenipun blog puniki gampilaken kangge sinau lan migunani sanget kangge kula lan sedaya. Matur nuwun Bu Eko.

    BalasHapus
  21. Nama : Aska Maulana Sakti Saputra
    Kelas : IX A
    Presensi : 5

    Materi Saka Blog Dhandanggula sampun jangkep lan cetha kangge Sinau lan isi materi dipunmangertosi amargi
    Sampun dipunjlentrehake pada 1-8

    BalasHapus
  22. Maulana Agung Pratama IX A/24
    Materi wonten blog niki sampun jangkep lan saged kula mangertosi.Kula saged mangertosi tegese saka Tembung angel tembang Dhandhanggula. Kula uga saged Sinau ngangge blog ingkang didamel Bu Eko

    BalasHapus
  23. Nama:Azka Naufal Fadhila
    Kelas:IX A
    Presensi:7
    Materi basa Jawi bab tembang Dhandanggula sampun jangkep,Wiwit temang angel lan artine,gancaran lan pokok cerita blog Basa Jawi Niki saged ngampillaken Kula Sinau bab materi basa Jawi bab Tembang Dhandanggula

    BalasHapus
  24. Nama: Cattra Ziven Safaroz Adicandra
    Kelas : IX A
    Presensi: 10

    Materi saking Blog Dhandanggula sampunjangkep kan cetha. Kula saged sinau Tembung angel pada 1-8.

    BalasHapus
  25. Najwa Dyah Ravella (IXE/20)
    materi dhandhanggula niki saged dimagertosi. Padanipun tembang dhandhanggula dipunjlantrahaken kanthi cetha lan basanipun saged dipunpahami saking pokok-pokok isi tembang dhandhanggula kasebat. Blog niki sampun saget dipunsinau.

    BalasHapus
  26. Annisa Naila Rizqia /03 / IXE
    Materi ingkang diparingi wonten blog niki sampun lengkap lan saget dipunmangertosi. Maturnuwun kagem Bu Eko sampun damel blog kangge sinau, dados daget kagem sinau ingkang gampil.

    BalasHapus
  27. Intan Putri Melati/16/IXC
    Materi tembang dhandanggula ingkang wonten blog niki sampun jangkep lan cetha, kangge sinau dados gampil. Tembung-tembung angel ingkang wonten tembang dhandanggula punika sampun enten tegesane mula luwih gampil dimangertos.

    BalasHapus
  28. Nama : Dzakiyah Rafifah A
    No. : 11
    Kelas. : IX C
    Materi tembang pupuh dhandhanggula wonten blog menika sampun jangkep. Basanipun ingkang gampil dimengerti wiwit saking tembung angel , gancaran lan pokok pokok isi saben pada ingkang sanget gampilaken anggenipun sinau.

    BalasHapus
  29. Nama : Kirana Aisyiyah Saraswati
    Presensi : 19
    Kelas : IXG
    Materi dhandanggula wonten blog punika sampun komplit kaliyan gampil dipunpahami.
    Maturnuwun kagem Bu Eko ingkang sampun damel blog menika ndamelaken kula saged mangertosi materi dhandanggula kantos langkung cetha.

    BalasHapus
  30. Nama: Achmad Abdullah Faqih
    Kelas/No. Presensi: IXC/01

    Blog memetri basa jawa punika sampun jangkep, tembung-tembung
    ingkang ewet sampun dipunartosaken kalih gancaran saking tembang Dhandhanggula saben pada ugi sampun jangkep. Kula gampil mangertosi materi tembang Dhandhanggula puniki,
    Maturnuwun sanget Bu Eko...🙏

    BalasHapus
  31. Nama: Athiyya Rahma
    Kelas: lX D
    No. presensi: 08

    Saking materi wonten blog menika, Kulo saget mangertosi tegesanipun tembang ingkang kulo mboten mangertos, isinipun tembang dhandanggula kaliyan amanatipun wonten tembang dhandanggula, materi menika sampun jangkep dados saget kangge sinau tembang dhandanggula kangge Kulo kaliyan rencang-rencang.

    BalasHapus
  32. Saking materi wonten blog menika, kula saget mempelajari bab dhandanggula dados gampil kaliyan materi sing gampang di mengerti, jelas lan gampil kangge sinau.

    BalasHapus
  33. Blog bab dhandhanggula puniki ngrencangi sanget lebet sinau tembang. Kalih ngertos patokanipun , dados langkung gampil kangge ndamel tembang.

    BalasHapus

Posting Komentar

Postingan populer dari blog ini

Amanate tembang Dhandhanggula

Crita Wayang migunakake basa Ngoko Alus lan Krama Alus : Anoman Duta