Mula Bukane Umbul Suradilaga

Dening Eko Hastuti

 

1.      (Ringkesan nganggo Basa Ngoko Lugu)

 

Umbul Suradilaga

Sawise Pangeran Diponegoro kasil dipaeka lan dipikut Walanda, akeh prajurite kang nerusake perjuangane kanthi sesindheman. Pangeran Puger lan prajurite tekan ereng-erenge Gunung Sindoro kanggo nyusun siasat. Wayah dhuhur rombongan kepingin leren arep sembahyang ning ora ana banyu. Pangeran Puger ngongkon Ki Jaga Sura supaya golek banyu karo menehi tongkat. Pesene, yen ora nemokake banyu, supaya tongkat mau ditancepake ana lemah. Nganti manjing Ashar Ki Jaga Sura ora nemokake banyu, mula tongkat banjur ditancepake kanthi ndedonga marang Gusti Kang Maha Agung. Ki Jaga Sura iku prajurit kang jujur, setya, lan sekti mandraguna.Panjaluke dikabulake, ing papan mau nyembur banyune kang bening. Pangeran Puger saandhahane banjur padha wudhu lan sembahyang. Banyu Tlaga saya gedhe dadi tlaga minangka sumber panguripan. Saben arep mangkat perang gerilya, prajurit padha ngombe lan raup ana tlaga mau, gregede dadi makantar-kantar, ora grigig. Dening Pangeran Puger, tuk/umbul mau dijeneng Umbul Suradilaga. Sura dijupuk saka jeneng Ki Jaka Sura, sing nemokake tuk, nalika tanggal 1 Sura. Dilaga tegese peperangan. Tlaga kang ditemokake nalika perang kang gawe prajurit dadi wani lan greged maju perang.  Nganti saiki saben malem 1 Sura, Umbul Suradilaga rame ditekani wong-wong kang percaya bakal nampa berkahe Gusti, yen adus ana ing kono.

 

2.      (Ringkesan nganggo Basa Ngoko Alus)

 

Sawise Pangeran Diponegoro kasil dipaeka lan dipikut Walanda, akeh pandhereke kang nerusake perjuangane kanthi sesindheman. Pangeran Puger lan prajurite tekan ereng-erenge Gunung Sindoro kanggo nyusun siasat. Wayah dhuhur rombongan kepingin leren arep sembahyang ning ora ana banyu. Pangeran Puger utusan Ki Jaga Sura supaya golek banyu karo maringi tongkat. Pesene, yen ora nemokake banyu, supaya tongkat mau ditancepake ana lemah. Nganti manjing Ashar Ki Jaga Sura ora nemokake banyu, mula tongkat banjur ditancepake kanthi ndedonga marang Gusti Kang Maha Agung. Ki Jaga Sura iku prajurit kang jujur, setya, lan sekti mandraguna. Panyuwune dikabulake, ing papan mau nyembur banyune kang bening. Pangeran Puger saandhahane banjur padha wudhu lan sembahyang. Banyu Tlaga saya gedhe dadi tlaga minangka sumber panguripan. Saben arep mangkat perang gerilya, prajurit padha ngombe lan raup ana tlaga mau, gregede dadi makantar-kantar, ora grigig. Dening Pangeran Puger, tuk/umbul mau diparingi jeneng Umbul Suradilaga. Sura dijupuk saka jeneng Ki Jaka Sura, sing nemokake tuk, nalika tanggal 1 Sura. Dilaga tegese peperangan. Tlaga kang ditemokake nalika perang kang gawe prajurit dadi wani lan greged olehe maju perang.  Nganti saiki saben malem 1 Sura, Umbul Suradilaga rame ditekani wong-wong kang percaya bakal nampa berkahe Gusti, yen adus ana papan kono.

 

3.      (Ringkesan nganggo Basa Krama Alus)

 

Sasampunipun Pangeran Diponegoro kasil dipunpaeka lan dipunpikut dening Walanda, kathah pandherekipun ingkang nerusaken perjuanganipun kanthi sesindheman. Pangeran Puger kaliyan prajuritipun dumugi ereng-erengipun Redi Sindoro kangge nyusun siasat. Wayah dhuhur rombongan kepingin sumene kangge sembahyang nanging boten wonten toya. Pangeran Puger lajeng utusan dhateng  Ki Jaga Sura pados toya kaliyan  maringi tongkat. Piwelingipun, menawi boten manggihi toya, supados tongkat kala wau dipuntancepaken wonten siti. Ngantos  mlebet wayah Ashar Ki Jaga Sura boten manggihi toya mila tongkat lajeng dipuntancepaken kanthi ndedonga dhumateng Gusti Kang Maha Agung. Ki Jaga Sura punika prajurit ingkang jujur, setya, kaliyan sekti mandraguna. Panyuwunipun dipunkabulaken, wonten ing panggenan kala wau nyembur toya ingkang bening. Pangeran Puger kaliyan pandherekipun  lajeng sami wudhu kaliyan sembahyang. Toyanipun tlaga sangsaya ageng dados tlaga minangka sumberipun gesang. Saben badhe bidhal perang gerilya, prajurit sami ngunjuk kaliyan suryan wonten tlaga kasebat. Gregedipun dados makantar-kantar, boten grigig. Tuk/umbul kala wau kaliyan Pangeran Puger dipunparingi  tenger  Umbul Suradilaga. Sura dipundhut saking asmanipun Ki Jaka Sura, ingkang manggihake umbul, nalika tanggal 1 Sura. Dilaga tegesipun paprangan. Tlaga ingkang dipunpanggihi nalika perang ingkang damel prajurit dados wantun lan greged anggenipun majeng perang.  Ngantos sapunika saben malem 1 Sura, Umbul Suradilaga rame dipunpurugi tiyang ingkang pitados badhe nampi berkahipun Gusti, menawi siram wonten mriku.

Pitutur Luhur Legendha, “Umbul Sura Dilaga”:

Paragraf 1 :

1.     Aja gampang percaya karo omongane mungsuh, supaya ora kena apus/dipaeka.

2.     Berjuang kuwi abot, ning aja wedi kangelan sadurunge nggayuh apa sing diperjuangake.

3.     Nalika nglakoni prihatin, berjuang, tansah ndedonga nyuwun diparingi gampang lan kasil.

4.     Menawa dipercaya lan diparingi tanggungjawab dilakoni kanthi temenanan.

Paragraf 2 :

1.     Dadia wong kang jujur, aja seneng goroh amarga kuwi nglanggar wewalere agama.

2.     Dadi prajurit/andhahan iku kudu setya marang pimpinan angger dhawuh bab kabecikan.

3.     Nalika ngadhepi prakara, aja klalen oleh ndonga nyuwun marang Gusti Kang Maha Agung, supaya enggal luwar saka prakara kasebut.

4.     Menawa diparingi weling becike dilakoni kanthi bener.

5.     Nalika perjuangane wis kasil aja klalen olehe ngucap syukur marang Pangeran.

Paragrat 3 :

1.     Nalika kaparingan rezeki kang akeh kudu dijaga lan disyukuri, dirawat kanthi tanggung jawab.

2.     Tuk/Umbul iku sumber panguripan, kudu dijaga lingkungane supaya ora rusak/mati.

3.     Dadi prajurit becike kendel lan greged nalika maju perang amarga iku dalane nggayuh kamardikan.

4.     Bocah sekolah kudu greged olehe sinau supaya lulus kanthi biji kang apik lan bebudene utama.

Paragraf 4 :

1.     Menehi jeneng papan kanthi milih asmane wong sing berjasa/nduweni perjuangan ing tlatah kasebut iku becik, kanggo ngurmati lelabuhane.

2.     Dhewe becike ngurmati wong kang duwe kapitayan ing sawijining bab, aja malah ngece/ngganggu angger kapitayan mau ora ngrugekake liyan.

Gladhen :

Owahana ringkesan mau nganggo basamu dhewe, upamane nganggo dhialek Wonosobo!