Tembung Sanepa

 

Tembung Sanepa

Dening Eko Hastuti

 

Tembung Sanepa yaiku tembung loro utawa luwih kang ngemu teges mbangetake kanthi ngandhakake kahanan kosok baline. Tembung Sanepa dumadi saka  tembung kahanan (kata sipat) lan tembung aran (kata benda). Tembung Sanepa umume dianggo nalika ngandhakake bab sing kurang apik supaya dadi luwih apik, bab kurang sopan dadi luwih sopan, bab sing kurang trep diomongake dadi ora nyenggol atine wong sing dikarepake. Ning ing kahanan liya, kala-kala kanggo nyindir wong sing wis angel kandhanane supaya enggal sadhar banjur bali dadi apik maneh. Walikane, tembung Sanepa uga bisa kanggo ngalem wong sing pinter, manis, sregep, lan sapiturute. Kaya dene watake wong Jawa sing kebak samudana kareben tetep ditampa kanthi becik.

Tuladha tembung Sanepa :

1.      Abot kapuk                   = entheng banget

2.      Abot merang sagedhang            = entheng banget

3.      Aji godhong garing       = ora ana ajine

4.      Arum jamban               = banger banget

5.      Atos debog                   = empuk banget

6.      Banter keyong              = alon banget

7.      Gedhe gurem                = cilik banget

8.      Jerok tapak meri           = cethek banget/kawruhe sithik

9.      Kedhep tesmak                         = njinggleng/ le nyawang kaya ora kedhep

10.   Kuning silit kwali         = ireng banget

11.   Lemes pikulan              = kaku banget

12.   Peret beton                   = lunyu/mencla-mencle

13.   Resik peceren               = reged banget

14.   Suwe banyu sinaring     = cepet banget

15.   Suwe mijet wohing anti = cepet banget

Tuladha tembung Sanepa ing sajroning ukara:

1.      Nalika wulangan polahe kancaku kae anteng kitiran mula didukani karo bapak lan ibu guru. (usil/ora bisa anteng/obah terus)

2.      Sawise lara rong minggu, Koko rupane isih katon abang dluwang. (pucet banget)

3.      Amarga kabotan butuh, wong kae utange arang wulu kucing, meh saben dina ana wong nagih. (akeh banget utange)

4.      Mandolo lebar kacilakan olehe numpak pit motor, tatune nganti arang kranjang. (tatune akeh/babak bunyak)

5.      Bocah sing polahe anteng kitiran biasane pikirane landhep dhengkul amarga ora nggatekake guru nalika diwulang. (bodho)

6.      Bardi pawakane dhuwur kencur ning playune lonjong botor, mula ora ana sing wani ngece marang dheweke. (cendhek, banter).

7.      Jaman biyen yen bocah nakal kerep dicekoki jamu sing rasane legi bratawali. (pait banget)

8.      Eseme Kinanthi kae, pait madu, sapa wae sing nyawa melu seneng. (manis banget)

9.      Esuk-esuk kok rupamu bening leri, ana apa si? (buthek/mrengut)

10.   Senajan awake kuru semangka ning  jebule otote atos debog. (lemu, ampuk/ora kiyeng)

Tembung Sanepa ing sajroning Paragraf:

            Saben wulangan basa Jawa kancaku sing dedege dhuwur kencur lan awake kuru semangka kae mesthi polahe anteng kitiran. Dheweke bola-bali diloke nganti entek amek kurang golek. Kawruhe mung amba godhong kelor, ngelmune ya mung jero tapak meri. Angger dikandhane semaur, nggah- nggih ning ora kepanggih, nganti diarane bocah sing omongane peret beton. Meh saben kanca ora padha percaya karo omongane dheweke. Ning gumune, nalika maem sega sepiring munjung, mung suwe mijet wohing kepara malah tanduk maneh ha..ha.. Pantesan yen kon mlayu, playune banter keyong.

(Ing teks kasebut ana 8 tembung Sanepa, coba sebutna lan apa tegese!)

 

Piwulang Becik  Tembung Sanepa :

1.      Yen usil kuwi dadi bodho, bocah sekolah kudu anteng lan nggatekake nalika nampa wulangan saka guru.

2.      Yen kesed/ora gelem sinau, kawruhe dadi sithik ya becike enggal sregep nyinau mapel apa wae.

3.      Supaya pengalamane akeh, geleme srawung karo wong pinter utawa sregep maca buku.

4.      Yen durung bisa numpak motor tur durung duwe SIM ya aja numpak dhisik, mengko ndak kena tilang utawa nemahi kacilakan.

5.      Supaya omonganmu dipercaya wong liya, ya nek omongan sing maton aja ngalor-ngidul ora ana juntrunge.

6.      Nek kepingin tetep sehat, ya mangane dijaga lan senenga olah raga ben otote kiyeng lan rupane bingar ora pucet.

7.      Nalika sesrawungan iku becike sing luwes, sabar, aja gampang nesu/mutung, aja kaku aten mengko ndak didohi kanca.

8.      Yen tumandang gawe sing cepet aja alon-alonan, mudhak ora ndang rampung.

9.      Senajan tugase akeh angger dipipil olehe nggarap mesthi bakal rampung, aja diendhe-endhe dadi numpuk.

10.   Yen kepingin pinter ya nggatekake bapak/ibu guru nalika wulangan tur sregepa nyinau materi sing diterangake mau ben luwih gambling/cetho.

Cathetan : Tembung Sanepa iki ora kena dianggo ece-ecenan karo kancamu ya, kuwi ora apik tur ora pareng!